Setiap Oktober, negara dibanjiri dengan reben merah jambu dan pelbagai kempen bagi meningkatkan kesedaran tentang kanser payudara. Tetapi kesedaran sahaja tidak mencukupi, ramai wanita di Malaysia masih belum bertindak awal.
Menurut laporan Global Cancer Observatory 2022, kanser payudara kekal sebagai kanser paling kerap berlaku dalam kalangan wanita Malaysia, merangkumi 31.3 peratus daripada semua diagnosis kanser wanita pada 2022, dan ia juga punca utama kematian akibat kanser dalam kalangan wanita Malaysia. Walaupun pelbagai kempen kesihatan awam dijalankan, isu kelewatan diagnosis terus menjadi cabaran.
Dr Aqilah Othman, Pakar Perubatan Onkologi Klinikal di Pusat Perubatan Sunway, Bandar Sunway (SMC), melihat sendiri kesannya. “Semakin ramai wanita muda hadir untuk saringan, tetapi masih ramai datang pada peringkat lewat. Ada yang berharap ketulan itu akan hilang sendiri. Ada pula yang menangguh kerana takut atau beranggapan kanser umpama hukuman mati. Apabila mereka datang, kanser itu sudah lama berada dalam badan,” jelasnya.
Salah faham yang sering diketengahkannya ialah tanggapan bahawa saringan hanya perlu dilakukan apabila terdapat simptom. “Itu menidakkan tujuan sebenar saringan. Saringan dilakukan untuk mengesan kanser ketika anda masih rasa sihat. Jika simptom sudah ada, itu bukan lagi saringan – itu pemeriksaan lanjut,” katanya.
Pengesanan awal mampu meningkatkan peluang hidup dengan ketara. Kajian menunjukkan pengesanan awal kanser payudara ketika belum bergejala meningkatkan kadar sembuh dan kelangsungan hidup dengan jayanya yang jauh lebih tinggi. Prognosis jauh lebih baik apabila penyakit ini dikesan awal. “Sekiranya dikesan awal, rawatan mungkin hanya pembedahan. Tetapi jika lewat, rawatan akan melibatkan kemoterapi, radioterapi dan terapi hormon. Ia lebih sukar, mahal dan membebankan emosi pesakit, kerana apabila kanser sudah merebak ke nodus limfa atau organ lain, rawatan agresif dan multimodal diperlukan. Pada tahap itu, kanser lebih sukar dirawat dan boleh merebak ke bahagian lain,” tambah Dr Aqilah.
Beliau turut berkongsi, “Panduan Amalan Klinikal (CPG) Malaysia menyarankan wanita berusia 50 hingga 74 tahun dengan risiko sederhana menjalani mamogram setiap dua tahun. Namun, bagi golongan berisiko tinggi, terutamanya mereka dengan sejarah keluarga yang kuat atau risiko genetik, pemeriksaan perlu dimulakan lebih awal dan kerap.”
Dr Aqilah turut mengesyorkan pemeriksaan ultrasound untuk sesetengah wanita di bawah 40 tahun kerana ketumpatan tisu payudara menjadikan mamogram kurang berkesan. “Ultrasound adalah cepat, tidak menyakitkan dan sangat berkesan untuk wanita yang lebih muda,” katanya.
Namun, kadar saringan masih rendah kerana kekangan masa, kos, stigma dan maklumat salah. “Ada wanita tidak dapat meluangkan masa untuk pemeriksaan. Jika mereka masih rasa sihat, mereka fikir tiada sebab untuk menjalani saringan,” jelasnya.
Bagi mengatasi halangan ini, beliau berkongsi, “Terdapat inisiatif kerajaan yang menawarkan mamogram percuma sepenuhnya, begitu juga NGO. Hospital swasta turut menawarkan pemeriksaan terus pada hari yang sama tanpa memerlukan rujukan. Hanya perlu minta pemeriksaan payudara dan anda akan diberi panduan dari situ,” kata Dr Aqilah. Beliau menambah bahawa dengan menjadikan saringan lebih mudah diakses, ia bukan sahaja menggalakkan diagnosis yang tepat pada masanya tetapi juga menyumbang kepada kepuasan pesakit dengan memudahkan proses yang selalunya boleh menimbulkan kebimbangan.
Beliau turut membincangkan beberapa mitos. “Mamogram bukan punca kanser. Dos radiasinya sangat rendah. Biopsi juga tidak menyebabkan kanser merebak. Sebaliknya, ia adalah penting untuk mengesahkan diagnosis serta menentukan rawatan yang paling sesuai. Mitos tentang rasa sakit juga sering menjadi penghalang, sedangkan hakikatnya mamogram tidaklah sesakit seperti yang disangka. Kebanyakan wanita menggambarkannya sebagai beberapa saat ketidakselesaan, seumpama suntikan vaksin.”
Beliau juga menepis mitos bahawa pesakit kanser tidak boleh menjalani kehidupan seperti biasa semasa rawatan. Beliau berkata, “Kebanyakan rawatan sekarang boleh diurus dengan baik. Dengan sokongan yang betul, pesakit boleh bekerja, bercuti dan meneruskan kehidupan seperti biasa. Kanser tidak bermakna seseorang perlu mengasingkan diri daripada dunia luar.”
Dr Aqilah turut berkongsi bahawa faktor gaya hidup memainkan peranan besar dalam meningkatkan risiko kanser payudara. Beliau berkata, “Obesiti, merokok, pengambilan alkohol dan pengambilan makanan terproses menyumbang kepada kanser. Mengekalkan gaya hidup aktif serta mengamalkan pemakanan berkhasiat dapat membantu mengurangkan risiko.”
Dr Aqilah menekankan wanita berusia antara 50 hingga 74 tahun yang belum menjalani mamogram dalam tempoh dua tahun untuk segera melakukannya. Bagi wanita dalam lingkungan 40-an pula, beliau menasihatkan agar berbincang dengan doktor jika perlu mula menjalani saringan ini lebih awal.
Beliau turut menekankan kepentingan memberi perhatian kepada tanda amaran seperti ketulan, perubahan pada kulit, lelehan dari puting atau sakit pada payudara. “Jika simptom berlarutan lebih daripada empat minggu, dapatkan nasihat perubatan. Jangan bertangguh. Jangan beranggapan anda terlalu muda. Biarkan profesional kesihatan membimbing anda. Anda akan rasa lebih yakin apabila memahami pilihan rawatan yang ada,” jelas Dr Aqilah.
SMC merupakan salah sebuah hospital swasta terkemuka di Malaysia yang mempunyai sebuah pusat kanser yang komprehensif. Dengan penekanan terhadap penambahbaikan kualiti, keselamatan pesakit dan kepuasan pesakit, pusat ini dilengkapi dengan teknologi terkini, pakar pelbagai disiplin serta kemudahan diagnostik canggih. Ia menawarkan rangkaian lengkap perkhidmatan rawatan kanser daripada saringan awal dan diagnostik sehinggalah kepada pembedahan, kemoterapi, radioterapi dan sokongan selepas rawatan.